|
بسم الله الرحمن الرحیم
به امام صادق علیه السلام عرض شد: امرت را بر چه بنا نهادی؟ به عبارت دیگر رمز موفقیت شما چیست؟ آن حضرت فرمود: بر چهار چیز؛ 1- عَلِمْتُ أَنَّ عَمَلِی لَا یَعْمَلُهُ غَیْرِی فَاجْتَهَدْتُ؛ دانستم عملم و آنچه را که من باید انجام دهم، کسی غیر از خودم انجام نمی دهد، پس تلاش کردم. (یعنی به امید آن نبودم که وظایفم را دیگری انجام دهد. آیا اگر کسی خودش به فکر خودش نباشد، دیگری به فکر او خواهد بود؟) از لفظ «اجتهدت» استفاده شده است که تلاش کردم عملم را به خوبی و کمال انجام دهم نه ناقص و غیر مفید. 2- وَ عَلِمْتُ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مُطَّلِعٌ عَلَیَّ فَاسْتَحْیَیْتُ؛ دانستم خداوند بر من (و اعمالم) آگاه است، پس حیا کردم. (آیا کسی که خدا را ناظر بر خود و قلب و اعمالش می داند، خود را کنترل نمی کند که اولا هر آنچه خوب و لازم انجام دهد و هر آنچه بد است ترک کند؟) 3- وَ عَلِمْتُ أَنَّ رِزْقِی لَا یَأْکُلُهُ غَیْرِی فَاطْمَأْنَنْتُ؛ دانستم رزقم را دیگری نمی خورد، پس مطمئن شده و آرامش یافتم. (آیا چنین کسی کم کاری، کم فروشی... می کند؟ آیا حلال و حرام را رعایت نمی کند؟) 4- وَ عَلِمْتُ أَنَّ آخِرَ أَمْرِی الْمَوْتُ فَاسْتَعْدَدْتُ. دانستم آخر امرم مرگ است، پس خود را آماده کردم. (کسی که بداند هر آنچه دنیایی است باید بگذارد و فقط با عملش این دنیا را ترک می کند، سعی می کند به متعلقات دنیا نچسبد و برای آخرت خود توشه بردارد). (بحار الأنوار، ج75، ص228)
مشکل گشای علمی یونس بن عبدالرحمان ، از شاگردان حضرت رضا بود، و در آن عصر بحث و بررسى درباره سرنوشت و اراده و مشیت و...، در میان دانشمندان رواج داشت ، معماى این امور براى یونس ، حل نشده بود، یونس مى خواست این معما با بیان شیواى امام رضا حل و روشن گردد، به محضر آن حضرت آمد و درباره امور پیش گفته ، سخن به میان آورد و توضیح خواست. امام رضا به او چنین فرمود: اى یونس ! عقیده « قدربه » را نپذیر، زیرا عقیده آنها نه با گفتار اهل بهشت تطبیق مى کند، و نه با گفتار دورخیان ، و نه با گفتار شیطان ، مطابقت دارد، زیرا (طبق آیه 43 سوره اعراف ) بهشتیان در بهشت گویند: الحمد لله الذى هدانا لهذا و ماکنا لنهتدى لولا ان هدانا الله. دوزخیان (طبق آیه 106 مؤ منون ) در دوزخ مى گویند: « ربنا غلبت علینا شقوتنا و کنا قوما ضالین » و ابلیس (طبق آیه 39 حجر) گفت : « رب بما اغویتنى » بنابراین این هر سه گروه ، نیکى و بدى را به خدا نسبت مى دهند، ولى قدریه به خودشان بر مى گردانند. یونس گفت: سوگند به خدا، من گفتار آنها (قدریه ) را قبول ندارم ، بلکه عقیده ام این است که : چیزى پدید نیاید مگر آنچه را خدا بخواهد و اراده و مقدر و حکم نماید. امام رضا: اى یونس ! این گونه نیست ... (بلکه خواست خدا این است که انسان نیز در کارهایش مختار باشد) آیا مى دانى مشیت یعنى چه ؟ مشیت و خواست خدا، یاد نخستین (لوح محفوظ) است ، آیا مى دانى « اراده » چیست ؟ اراده ، تصمیم بر آنچه مى خواهد، مى باشد آیا مى دانى « قدر» یعنى چه ؟ قدر، همان اندازه گیرى و مرزبندى است ، مانند مدت عمر زندگى ، و هنگام مرگ ، سپس فرمود: منظور از حکم (قضاء) محکم ساختن و عینیت بخشیدن است . یونس که از بیانات روشن امام رضا قانع و خشنود و شیفته آن حضرت شده بود اجازه طلبید که سر مقدس امام را ببوسد، و در این حال عرض کرد:گره مطلب مشکل را بروى من گشودى که من از آن ناآگاه بودم . بشارت بزرگ .آیه شماره 64 از سوره مبارکه یونس بشارت بزرگ لَهُمُ الْبُشْرَى فِی الْحَیاةِ الدُّنْیَا وَفِی الآخِرَةِ لاَ تَبْدِیلَ لِکَلِمَاتِ اللّهِ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ در زندگى دنیا و در آخرت مژده براى آنان است وعدههاى خدا را تبدیلى نیست این همان کامیابى بزرگ است تنها اولیاى خدا، هم دنیا دارند، هم آخرت. «لهم البشرى فىالحیوةالدنیا...والاخرة» وعده هاى الهى قطعى و حتمى است. «لهم البشرى ... لاتبدیل...» رستگارى بزرگ براى کسانى است که همواره ایمان و تقوا داشته اند. «آمنوا و کانوا یتّقون... الفوز العظیم» |
